Na een warm welkom van dagvoorzitter Jacqueline Rutjens (Algemene Rekenkamer) werd het plenaire ochtendprogramma geopend door één van de grondleggers van de wetenschap op het gebied van procedurele rechtvaardigheid; de internationaal gerenommeerde gedragswetenschapper, professor Allan Lind (Duke University, USA). In zijn keynote speech stond Allan Lind stil bij het verbeteren van de contacten tussen overheid en burger aan de hand van de meest recente inzichten uit de gedragswetenschappen. Hij liet zien hoe vertegenwoordigers van de overheid de rechtvaardigheidsgevoelens van burgers kunnen beïnvloeden en daarmee de effectiviteit van hun contacten met burgers, maar ook het lerend vermogen binnen de eigen organisatie kunnen vergroten.
Professor Martin Euwema(hoogleraar organisatiepsychologie en specialist op het gebied van conflicttheorie aan de KU Leuven) ging in zijn aansluitende presentatie in op de wijze waarop wij ons, in geval van conflicten, over het algemeen laten leiden door onze gedragsneigingen en niet zo zeer door effectieve gedragskeuzes. Hij belichtte daarnaast de mogelijkheden die vertegenwoordigers van de overheid hebben om binnen de dynamiek van conflicten anders te opereren.
Na de koffiepauze werd de brug naar de juridische wereld gelegd door Dick Allewijn (vml. bestuursrechter, mediator en trainer). In een prikkelende en inspirerende lezing beschreef hij hoe de overheid een periode van transitie van autonoom naar responsief bestuursrecht doormaakt en wat dat betekent voor de besluitvormingsprocessen van de overheid en voor de ambtenaren die daarbinnen opereren. Met behulp van een aantal praktische overzichten illustreerde hij hoe ambtenaren binnen de juridische kaders gebruik kunnen maken van de inzichten van de gedragswetenschappers. Hij sloot af met een indringende oproep om in de transitie naar responsief bestuur weliswaar responsief op te treden, maar ook oog te blijven houden voor de rechtstatelijke waarden van het autonome bestuursrecht.
Michiel Scheltema, regeringscommissaris voor de Algemene regels van het bestuursrecht, sloot het plenaire ochtendprogramma af met een kort slotwoord waarin hij de oproep van Dick Allewijn om meer rechtstatelijk en responsief bestuur onderschreef. Scheltema benadrukte dat er bij de ontwikkeling van nieuw beleid en nieuwe wetgeving te weinig aandacht is voor rechtstatelijk en responsief bestuur.[1] De snelle veranderingen en de toenemende complexiteit van onze samenleving vragen om een andere aanpak. Verdere inzet en ondersteuning vanuit het ministerie van BZK, het cluster Awb-beleid en het programma Passend Contact met de Overheid (PCMO) - in samenwerking met de afdelingen wetgeving Awb en de uitvoeringspraktijk - is niet alleen bijzonder effectief maar ook essentieel voor de toekomst. Het kabinet heeft daarom besloten om deze inzet te ïntensiveren en verder te ontwikkelen. Omdat het daarbij niet alleen gaat om een ‘bottum-up aanpak’ start deze zomer onder voorzitterschap van de regeringscommissaris een Regieraad Awb-beleid, bestaande uit vertegenwoordigers uit het openbaar bestuur, de wetenschap en de rechtspraktijk. De Regieraad zal zich - naast het kenniscentrum PCMO - inzetten om de ontwikkeling van de benodigde kennis en professionaliteit te bevorderen, bijv. door meer verbindingen te leggen tussen praktische ervaring en wetenschappelijke kennis. Daarnaast zal de Regieraad het belang van passend contact en procedurele rechtvaardigheid in de contacten met overheidsorganisaties uitdragen.
In de middag vond een breed scala aan verdiepende masterclasses plaats. Tijdens deze masterclasses werd nader ingegaan op het ambtelijke horen en het horen door (externe) bezwaaradviescommissies, het effectief en informeel behandelen van Wob-verzoeken, het verbeteren van de communicatie met inwoners over de huisvestiging van vluchtelingen, het implementeren en borgen van de PCMO aanpak bij de verschillende bestuursorganen, de Nieuwe Zaaksbehandeling door de bestuursrechter, het geloofwaardig en effectief uitvoeren van toezicht en handhaving en het integraal behandelen van klachten en bezwaren in het sociaal domein. De presentaties en bijbehorende stukken kunt via deze link bekijken.